سه علت مهم کم شنوایی کودکان را مورد بررسی قرار خواهیم داد: ۱- اوتیت میانی (عفونت های گوش)۲،- علل مادرزادی ، ۳- علل اکتسابی.امید است، مورد استفاده خوانندگان گرامی، به ویژه پدران و مادران و مربیان دوره های پیش دبستانی قرار گیرد.
● اوتیت میانی
اوتیت میانی التهاب در گوش میانی (ناحیه پشت پرده گوش) است که معمولاً همراه با ترشح مایع در آن ناحیه می باشد. این مایع ممکن است عفونی باشد (یا نباشد).
علائم، شدت، میزان تکرارپذیری و طول مدت بیماری متفاوت است. ممکن است از مایع غیرعفونی، روشن و رقیق بدون درد و تب و تنها کمی کاهش شنوایی تا حمله های تکرار شونده همراه با مایع چسبنده غلیظ در گوش و برخی شکایات دیگر نظیر کم شنوایی دائمی متغیر باشد.
تقریباً همه انواع اوتیت همراه با کم شنوایی نوسانی انتقالی اند. در حقیقت اوتیت میانی، شایع ترین علت کم شنوایی در کودکان خردسال است.
▪ میزان شیوع اوتیت میانی تا چه حد است؟
اوتیت میانی غالباً در کودکان ایجاد می شود. درحقیقت، اوتیت میانی، پس از سرماخوردگی معمول، دومین بیماری شایع کودکان پیش دبستانی است. ۵۰درصد از کودکان تا سن یک سالگی حداقل یک بار دچار این بیماری شده اند.
۳۵ درصد کودکان در سنین بین یک تا سه سالگی دوره های تکرار شونده ای از اوتیت میانی داشته اند. در کودکان مدرسه رو، تخمین زده می شود سالیانه ۵ میلیون روز تحصیلی به دلیل ابتلاء کودکان به این بیماری از دست داده می شود.
▪ به چه دلیل اوتیت میانی تا این حد در کودکان شایع است؟
شیپور استاش مجرایی است که از یک سو به گوش میانی و از سوی دیگر به پشت حلق راه دارد. این مجرا در کودکان کوچکتر و نسبتاً افقی تر از بزرگسالان است. از این رو در شرایطی نظیر عفونتها و لوزه سوم بزرگ، به سادگی بسته می شود. تا زمانی که کودک بزرگتر نشود و زاویه و اندازه شیپور استاش تغییر نکند، کودک نسبت به اوتیت میانی آسیب پذیرتر از افراد بزرگسال است.
▪ اوتیت میانی به چه ترتیب ممکن است منجر به کم شنوایی شود؟
سه استخوان بسیار ریز درون گوش میانی، ارتعاشات صوت را از پرده گوش به گوش میانی منتقل می کنند. در صورت وجود مایع در گوش میانی، انتقال ارتعاشات به صورتی کارآ صورت نمی گیرد و انرژی صوتی از بین می رود در نتیجه کم شنوایی ملایم یا حتی متوسط ایجاد می شود. بنابراین اصوات گفتاری گنگ و غیرقابل شنیدن می شوند.
معمولاً این نوع کم شنوایی، از نوع انتقالی و موقت است. اما در صورتی که اوتیت میانی مرتباً تکرار شود، صدماتی به پرده گوش، استخوانهای گوش یا حتی عصب شنوایی وارد شده و ممکن است منجر به کم شنوایی حسی و عصبی و دائمی شود.
▪ آیا کم شنوایی ناشی از اوتیت میانی می تواند سبب اختلال در زبان و گفتار کودک شود؟
کودکان، زبان و گفتار را از طریق گوش دادن به صحبتهای دیگر افراد می آموزند. در این روند چند سال نخست زندگی هر کودک، حائز اهمیت حیاتی است.
در صورت وجود کم شنوایی، کودک از تجربیات آموزشی زبانی، بهره کامل نمی برد. در نتیجه، ممکن است در رشد زبان و گفتار خود دچار تأخیر چشمگیری شود.
اوتیت میانی غیرعفونی، مشکل ویژه ای به همراه دارد زیرا معمولاً علائم درد و تب وجود ندارد. از این رو، ممکن است هفته ها و ماهها بگذرد و والدین شکی به وجود این مشکل نبرند. در طی این زمان ممکن است کودک به دلیل از دست دادن شنوایی، دچار اختلال در رشد هنجار زبان و گفتار شود.
ممکن است کودک به دلیل از دست دادن شنوایی، دچار اختلال در رشد هنجار زبان و گفتار شود.
▪ از کجا می توان متوجه شد کودک دچار اوتیت میانی شده است یا خیر؟
حتی در صورت عدم وجود تب و درد، علائم دیگری وجود دارد که حاکی از وجود مایع مزمن یا تکرار شونده در گوش کودک است:
ـ بی توجهی
ـ بلند کردن غیرمعمول صدای رادیو و تلویزیون
ـ متوجه جهت اصوات نشدن
ـ بی حال و بی توجه بودن
ـ تند خویی بی دلیل
ـ کشیدن و خاراندن گوشها.
▪ در صورتی که تصور کنیم اوتیت میانی سبب اختلالی در شنوایی، زبان یا گفتار فرزندمان شده است، باید چه کار کنیم؟
عفونتهای گوش نیاز به توجه فوری به ویژه از سوی پزشک متخصص کودکان یا گوش و حلق و بینی دارد. اگر کودک شما دچار عفونت گوش می شود و یا مایع مزمنی در گوش وی ایجاد می شود، با دو متخصص دیگر نیز باید مشورت کنید: شنوایی شناس و آسیب شناس گفتار و زبان.
شنوایی شناس شدت هر گونه ضایعه شنوایی را- حتی در کودکان خیلی کوچک و یا کودکان مشکل دار- ارزیابی می کند و مشخص می کند آیا ضایعه ای در گوش میانی کودک وجود دارد یا خیر.
آسیب شناس گفتار و زبان مهارتهای ویژه زبانی و گفتاری کودک را تعیین و در صورت نیاز برنامه های اصلاحی ضروری را پیشنهاد می کند.▪ آیا پزشک کودک، او را به این متخصصین ارجاع خواهد داد؟
شما به عنوان والدین کودکتان، بهترین فردی هستید که متوجه شنوایی ضعیف وی می شوید. به گفته انجمن پزشکان اطفال آمریکا: «هر کودکی که والدینش در مورد توانایی شنیدن وی ابراز نگرانی می کنند، باید بدون هیچ گونه تأخیری برای ارزیابی شنوایی شناسی رفتاری ارجاع داده شود.» هنگامی که والدین خود نسبت به سلامت و رشد کودک خود حساس می شوند نباید واهمه ای داشته باشند که خواستار ارزیابی های دقیق تر توانایی های وی شوند.
● کم شنوایی های مادرزادی
(کم شنوایی هایی که به هنگام تولد یا از آن زمان به بعد وجود دارند)
اصطلاح «کم شنوایی مادرزاد» آن دسته از کم شنوایی هایی است که به هنگام تولد وجود دارند و شامل کم شنوایی های ارثی یا کم شنوایی هایی می شود که ناشی از دیگر عوامل- پیش از تولد یا به هنگام تولد-اند.
● عوامل ژنتیکی
به نظر می رسد بیش از۵۰ درصد از تمامی کم شنوایی های مادرزادی کودکان مربوط به عوامل ژنتیکی باشد. کم شنوایی های ژنتیکی ممکن است اتوزوم غالب، اتوزوم مغلوب یا وابسته به جنس باشند. در کم شنوایی های اتوزوم غالب، یکی از والدین که حامل ژن کم شنوایی و خود، کم شنواست، آن را به کودک خود منتقل می کند. در این موارد حداقل۵۰ درصد احتمال دارد کودک نیز کم شنوا شود. این احتمال زمانی بیشتر می شود که هر دو والد دارای ژن غالب (کم شنوا) باشند و یا پدر بزرگ و مادر بزرگ یکی از والدین کم شنوایی ژنتیکی داشته باشند. از آنجا که معمولاً حداقل یکی از والدین کم شنواست، انتظار می رود کودک دچار کم شنوایی باشد.
در کم شنوایی های اتوزوم مغلوب هر دو والد که نوعاً دارای شنوایی هنجاراند، حامل ژن مغلوب می باشند. در این موارد احتمال کم شنوا شدن کودک، ۲۵% است. از آنجا که هر دو والد شنوایی هنجار دارند و هیچ یک از اعضای خانواده کم شنوا نیستند، هیچ انتظاری نمی رود که کودک کم شنوایی داشته باشد. تقریباً ۸۰% از کم شنوایی های ارثی، اتوزوم مغلوب اند.
در کم شنوایی های وابسته به جنس، مادر حامل ژن مغلوب کم شنوایی بر روی کروموزوم جنسی است و آن را به پسران خود- و نه دخترانش- منتقل می کند. این نوع کم شنوایی نادر است و تنها در ۲درصد کم شنوایی های ارثی وجود دارد.
کم شنوایی یکی از علائم مشخصه برخی از انواع سندرم های ژنتیکی است. مثال هایی از این سندرم ها عبارتند از: سندرم داون (وجود ناهنجاری در یکی از ژن ها)، سندرم آشر( اتوزوم مغلوب)، سندرم تریچر کولنیز( اتوزوم غالب)، سندرم الکل نوزادی (ناهنجاری ژنتیکی)، سندرم کروزون (اتوزوم غالب) و سندرم آلپورت (وابسته به جنس).
▪ دیگر علل کم شنوایی های مادرزادی
این گونه کم شنوایی ها که ارثی نیستند شامل بیماری ها، عفونتها و شرایط خاص پیش از تولد هستند که به هنگام تولد یا به فاصله اندکی پس از آن ایجاد می شوند. این شرایط منجر به کم شنوایی های حسی عصبی ملایم تا عمیق می شوند. مثال هایی از این دست عبارتند از:
– عفونتهای داخل رحمی شامل سرخجه، سیتومگالوویروس، ویروس هرپس
– مشکلات مربوط به عامل Rh خون
– نارس بودن
– دیابت مادرزاد
– توکسمی در طول بارداری
– فقدان اکسیژن (آنوکسی)
– سیفلیس
– بدشکلی های ساختارهای گوش
● کم شنوایی های اکتسابی
کم شنوایی های اکتسابی، کم شنوایی هایی است که پس از تولد- در هر زمانی در طول زندگی فرد- ایجاد شوند و علت آن بیماری ها، صدمات و شرایط خاص اند. مثال هایی از شرایط ایجاد کننده کم شنوایی در کودکان عبارتند از:
– عفونت های گوش (اوتیت میانی)
ـ داروهای اتوتوکسیک(صدمه به سیستم شنیداری)
– مننژیت
– سرخک
– انفسفالیت
– آبله مرغان
– آنفلوانزا
– سرخجه
– ضربه به سر
– قرار گرفتن در معرض اصوات بلند.