تغذیه یکی از اساسی ترین نیازهای زیستی انسان بوده است که طی آن مواد غذایی لازم برای تولید انرژی و رشد بافت های بدن تامین می­گردد. تبدیل غذا به مواد قابل جذب به خون طی  فرایند گوارش انجام می­شود که بلع را می­توان اولین مرحله­ی این فرایند دانست.

اختلالات بلع که از آن به عنوان دیسفاژی (dysphagia) نام برده می­شود، می­تواند در مراحل مختلف بلع اتفاق بیفتد که این مراحل شامل:

مرحله دهانی (oral stage)

مرحله حلقی (pharyngeal stage)

مرحله مروی (esophageal stage)

مرحله دهانی : مکیدن، جویدن و انتقال غذا یا مایعات به سمت حلق است.

مرحله حلقی: شامل آغاز بلع، پایین رفتن غذا از گلو، بسته شدن مسیر هوایی برای پیشگیری از وارد شدن مواد غذایی یا مایعات به مسیر هوایی یا آسپیریشن (aspiration) پیشگیری از خفه شدن است.

مرحله مروی: شامل حرکات کرمی شکل در روده و ریخته شدن مواد غذایی از مری به معده است. این مرحله تحت کنترل فرد نیست و به طور غیر ارادی انجام می­شود.

نشانه­ ها و­ علایم اختلالات بلع در کودکان :

کودکان دارای اختلالات بلع و تغذیه دارای طیف گسترده­ای از علایم هستند. تمام علایم و نشانه­ها در تمامی کودکان مشاهده نمی­شود و بسته به نوع مشکل برخی از علایم را نشان می­دهند. این علایم شامل:

·امتناع از خوردن غذا یا مایعات

·مشکل در خوردن مواد غذایی با بافت های مختلف

·طولانی شدن مدت زمان تغذیه

·مشکل در جویدن مواد غذایی

·مشکل در مکیدن شیر مادر یا شیشه شیر

·اق زدن یا سرفه کردن هنگام خوردن غذا

·آبریزش دهانی شدید یا خروج غذا یا مایعات از دهان یا بینی

·کم بودن وزن کودکان نسبت به همسالان

·عدم هماهنگی بین تنفس و خوردن (غذا یا مایعات)

·عفونت­های تنفسی مکرر

در صورت مشاهده علایم فوق، این کودک باید فوری به آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) ارجاع داده شود. کودک باید مورد ارزیابی عملکرد بلع و تغذیه قرار گرفته و در صورت لزوم با توجه به نتایج ارزیابی های انجام شده اقدامات لازم جهت درمان مشکلات بلع و تغذیه وی صورت پذیرد.

برخی از عوامل ایجاد کننده یا تشدید کننده مشکلات بلع در کودکان شامل موارد زیر می­باشد :

– شکاف کام یا لب

– مشکلات مربوط به دندان

– بزرگ بودن زبان

– بزرگ بودن لوزه

– تومور یا وجود توده در گلو

– فلج بودن تارهای صوتی

– تاخیر رشد

چرا بیماری اختلال بلع کودکان و بزرگسالان می تواند خطرناک باشد؟

اگر فردی نتواند بخوبی غذا بخورد و غذای مورد نیاز بدنش تامین نشود ممکن است دچار مشکلات تغذیه ای شود. اگر آب به میزان کافی ننوشد ، باعث کم شدن آب بدن و مشکلات جدی شود. یکی از شکایتهای اصلی اختلال در بلع ، پنومی ناشی از آسپیریشن است. آسپریشین باعث ورود غذا و آب به شش ها و عفونت شش ها می شود.

نقش آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر)

به دلیل نزدیکی اندام های دخیل در بلع با اندام های گفتاری، لازم است گفتار درمانگر به عنوان سرگروه تیم توانبخشی درمان اختلالات بلع فعالیت کند. نقش اصلی گفتار درمانگر در اختلال بلع مربوط به حیطه­ی ارزیابی و تشخیص میزان ناتوانی­های عصبی حرکتی ناحیه دهان و حلق و همچنین درمان در قالب رویکرد­های درمانی حسی حرکتی ناحیه دهان و حلق می­باشد. درمانگاه گفتاردرمانی یکی از محل­هایی است که می­توان در آنجا با آسیب شناس گفتار و زبان در این باره مشورت کرد و از وی کمک خواست. یکی دیگر از مراکز ارایه خدمات گفتاردرمانی بیمارستان­ها می­باشد، جایی که اصولاً گفتار درمانگر باید در نظامی چند تخصصی همراه با سایر متخصصین به درمان اختلالات بلع بپردازد. از جمله بخش های بیمارستانی که گفتار درمان در آن حضور داردNICU است که به ارزیابی و تشخیص و همچنین درمان اختلال بلع در نوزادان می­پردازد. اغلب نوزادان بستری در بخشNICU ، نوزادان نارس هستند، یعنی تولدیافتگان قبل از ۳۷ هفتگی و نوزادان با وزن کمتر از ۲۵۰۰ گرم می­باشند. اغلب با شکایت مادران این نوزادان درباره مکیدن ضعیف آن ها رو برو می­شویم. مکیدن ضعیف این نوزادان منجر به کند شدن هرچه بیشتر وزن­گیری این نوزادان و درنتیجه اختلال رشد آن­ ها می­شود. گفتاردرمانگر با انجام تکنیک­های تسهیلی، رفلکس مکیدن نوزادان را تقویت می­کند و همچنین با ارائه تحریکات و ماساژ­هایی تخصصی و حساب شده منجر به افزایش خون­رسانی به آن نواحی از بدن و بهبود عمل بلع در آن­ها می شود که این خود سبب افزایش وزن­گیری کودک می­شود.